Η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας. Παρά το κατανυκτικό κλίμα της περιόδου, η συγκεκριμένη μέρα είναι ξεχωριστή καθώς εορτάζει λαμπρά η Ορθοδοξία. Την Κυριακή αυτή τιμάται το κορυφαίο γεγονός της εκκλησιαστικής ιστορίας, η αναστήλωση των ιερών εικόνων. Πραγματοποιήθηκε το 843 μ.Χ. στο Βυζάντιο χάρη στην αποφασιστική συμβολή της βασίλισσας, και μετέπειτα αγίας, Θεοδώρας, συζύγου του αυτοκράτορα Θεόφιλου.
Η αναστήλωση των εικόνων έδωσε τέλος στην μεγάλη εικονομαχική έριδα που συντάραξε την Εκκλησία για περισσότερα από εκατό χρόνια. Το 726 μ. Χ. ο αυτοκράτωρ Λέων Γ’ ο Ίσαυρος (717- 741) μ. Χ.) αποφάσισε να επιφέρει ριζικές μεταρρυθμίσεις στο κράτος. Μια από αυτές ήταν η απαγόρευση προσκύνησης των ιερών εικόνων. Παίρνοντας αφορμή από ορισμένα ακραία φαινόμενα εικονολατρίας, πίστευε πως η χριστιανική πίστη παρέκκλινε στην ειδωλολατρία. Στην ουσία, όμως, εξέφρασε δικές του απόψεις, επηρεασμένος από την ιουδαϊκή και ισλαμική πίστη όπου δεν υπάρχουν εικόνες.
Από την απαγόρευση του Λέοντος προκλήθηκε τεράστια αναταραχή. Η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε δύο ομάδες, τους εικονομάχους και τους εικονολάτρες, οι οποίες μάχονταν φοβερά η μια την άλλη. Ακολούθησαν φοβερές διώξεις. Μεγάλοι πατέρες της Εκκλησίας ανέλαβαν να υπερασπιστούν την ορθόδοξη πίστη. Το 787 μ. Χ. συγκλήθηκε η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία διατύπωσε με ακρίβεια την οφειλόμενη τιμή στις ιερές εικόνες.
Η εικόνα στην ορθοδοξία δεν αποτελεί αντικείμενο λατρείας. Λειτουργεί αποκλειστικά ως μέσον τιμής του εικονιζόμενου προσώπου. Ακόμη και η μορφή του Χριστού μπορεί να αποτυπωθεί σε εικόνα γιατί έγινε άνθρωπος. Όποιος, μάλιστα, αρνείται τον εικονισμό του Χριστού, αρνείται ουσιαστικά την ανθρώπινη φύση Του. Οι μεγάλοι πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, οι οποίοι αναδείχθηκαν μέσα από τη λαίλαπα της εικονομαχίας, διατύπωσαν το ορθόδοξο δόγμα με προσοχή και ευλάβεια.
Η προσκύνηση της εικόνας του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων δεν είναι ειδωλολατρία, όπως κατηγορούνταν από τους εικονομάχους. Η τιμή δεν απευθύνεται στην ύλη αλλά στα εικονιζόμενα πρόσωπα. Η ευλογία και η χάρη που λαμβάνουν οι πιστοί από την προσκύνηση των εικόνων δίνονται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την ύλη της εικόνας.
Επιπλέον, η εικόνα έχει τεράστια ποιμαντική χρησιμότητα. Αποτελεί το Ευαγγέλιο των αγραμμάτων. Μέσω της εκκλησιαστικής εικονογραφίας, οι πιστοί βοηθούνται να κατανοήσουν τις υψηλές πνευματικές θεωρίες και το θείον.
Παρά τον θρίαμβο της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου, η ηρεμία δεν αποκαταστάθηκε στο Βυζάντιο καθώς εξακολουθούσαν να βασιλεύουν εικονομάχοι αυτοκράτορες. Μέχρι το 843 μ. Χ. όταν αυτοκράτειρα ήταν η ευσεβής Θεοδώρα, επίτροπος του ανήλικου γιου της Μιχαήλ Γ’, η οποία έθεσε τέρμα στην εικονομαχική έριδα και συντέλεσε στον θρίαμβο της ορθοδοξίας.
Οι πατέρες της Εκκλησίας όρισαν ο θρίαμβος του ορθόδοξου δόγματος να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή της Μ. Τεσσαρακοστής για να δείχνει στους πιστούς πως ο πνευματικός αγώνας θα πρέπει να συνδυάζεται με την ορθή πίστη για να είναι πραγματικά αποτελεσματικός.
